Bộ ảnh hơn một thế kỷ - Tái hiện dấu xưa trên vùng đất “Tà Vang” (Phần cuối)

Phần đầu, Góc Xưa đã có đôi lời lý giải về cái tên gọi từ “Trà Vang” thành “Trà Vinh” như ngày nay. Vậy, cái vùng đất “Trà Vang” ấy có từ bao giờ? Vào thời đại nào mà tồn tại đến ngày nay?

Theo một số thông tin thu thập được thì dưới thời nhà Nguyễn, Trà Vinh là tên của một huyện (trước đó là phủ) thuộc phủ Lạc Hóa, tỉnh Vĩnh Long được lập ra năm 1832. Tuy nhiên, tên gọi và vùng đất “Trà Vang” đã xuất hiện từ trước khi Chúa Nguyễn lập Châu Định Viễn, dựng Dinh Long Hồ vào năm 1732. Như vậy, lúc bấy giờ đất Trà Vinh thuộc Châu Định Viễn.

Bản đồ hành chính tỉnh Vĩnh Bình năm 1920 – Nay là tỉnh Trà Vinh

Dù vậy thì trong quyển sách “Đại Nam Thực Lục Tiền Biên” được biên soạn bởi Quốc sử quán triều Nguyễn lại được ghi chép rằng: “Đinh Sửu, năm thứ 19 (1757), ở Chân Lạp xảy ra biến cố khi vua Nặc Nguyên chết, người chú họ là Nặc Nhuận tạm trông coi việc nước. Lúc bấy giờ, Nặc Nhuận bị con rể là Nặc Hinh giết để cướp ngôi. Con của Nặc Nhuận là Nặc Tôn phải chạy sang Hà Tiên cầu viện. Thống suất Trương Phước Du thừa thế tiến đánh, Nặc Hinh chạy đến Tầm Phong Xuy, bị quan phiên ốc Nha Uông giết chết. Sau việc này, biên thần tâu xin nhân đó lập Nhuận làm vua, và được chúa Nguyễn Phúc Khoát đồng ý, và cho tướng sĩ năm dinh hộ tống về nước. Nặc Nguyên sau đó dâng hai phủ Trà Vang (Trà Vinh) và Ba Thắc (Sóc Trăng) để tỏ lòng ân nghĩa”.

Đến thời Pháp thuộc, tỉnh Trà Vinh đã được thành lập theo nghị định của Toàn quyền Đông Dương năm 1900, xem Trà Vinh là một trong 20 tỉnh thuộc Nam Kỳ và từ đó hai chữ “Trà Vinh” đã chính thức được công nhận về mặt hành chính. Tuy nhiên, cũng trong thời điểm này, nhiều phong trào chống thực dân diễn ra mạnh mẽ, họ cũng tỏ lòng phản đối chính quyền Pháp bằng cách dùng chữ Nôm và Hán thay cho chữ Quốc ngữ hoặc Pháp ngữ nên cụm từ “Trà Vang” vẫn được sử dụng thay cho chữ “Trà Vinh”.

Phòng ốc bên trong nhà thờ Mặc Bắc năm 1948

Thị xã Phú Vinh (Trà Vinh), tỉnh lỵ của tỉnh Vĩnh Bình, nay là tỉnh Trà Vinh.

Phú Vinh vào ngày 11/12/1969 – Cảnh thu hoạch lúa vùng nông thôn, cô bé trong hình tuy nhỏ nhưng vẫn phải phụ gia đình đi gánh rạ. Ở miền Nam Việt Nam, tất cả đều chung tay thu hoạch lúa, ngay cả khi chúng thuộc về các bé gái. Ở một đất nước mà cơ giới hóa được tìm thấy trong quân đội chứ không phải ở nông thôn, cô gái nhỏ này mang những bó lúa từ thóc để tách và phơi khô, khi những người nông dân miền Nam Việt Nam thu hoạch vụ mùa lớn nhất của đất nước.

Sau khi lúa được cắt và tách khỏi cuống, được trải ra nắng cho khô. Cây trồng giàu protein cung cấp phần lớn hơn trong chế độ ăn uống của người Việt Nam.

Trâu nước là một con thú có giá trị ở Nam Việt Nam. Một thiếu nữ Việt Nam dắt ba con trâu qua thân cây lúa để tách những hạt gạo ra khỏi thân cây. Bất chấp chiến tranh đang hoành hành trên đất nước, cây trồng quan trọng nhất của miền Nam Việt Nam vẫn tiếp tục được thu hoạch như hàng trăm năm qua.

Không ảnh tỉnh Vĩnh Bình (nay là tỉnh Trà Vinh) – Thị xã Phú Vinh, tỉnh lỵ tỉnh Vĩnh Bình trước năm 1975.

ông W. Robert Warne (trái) tặng phân bón cho nông dân khu vực Phú Vinh.

Quan chức USOM, ông W. Robert Warne giúp phụ nữ Việt Nam sử dụng giếng nước trong nhà.

Ông W. Robert Warne (trái) – Quan chức USOM, tại tiệc cưới của người Việt , chú rể (phải) đích thân phục vụ Warne tại bàn danh dự dành cho nam giới.

W. Robert Warne và gia đình đang chơi ở sân sau ngôi nhà tạm của họ ở Thị xã Phú Vinh.

Vợ của USOM Field Officier – Bà W. Robert Warne và con gái đi mua sắm ở Phú Vinh.

Ông W. Robert Warne thăm chợ làng tị nạn ở tỉnh Vĩnh Bình

W. Robert Warne đến thăm ngôi trường mà USOM xây dựng, trước đó đã bị ném bom phá hủy và đang được sửa chữa.

Albert T. Schmith (bên phải) và quan chức Việt Nam đang xem xét thiệt hại đối với ngôi trường mới xây dựng.

Vĩnh Bình năm 1963

Toàn cảnh viên gạch đầu tiên được đặt lên để chuẩn bị cho khởi công xây trường năm 1963

Buổi phát biểu ở Vĩnh Bình năm 1963

Vĩnh Bình năm 1963

Người dân đang cảm ơn vì ngôi trường được xây dựng

Đại diện người Khmer tặng tranh

Lễ đặt viên gạch đầu tiên để xây dựng trường Trung học Bán công Phạn Ngữ ở Trà Vình năm 1963

Bản đồ tỉnh Trà Vinh năm 1965 – Quận Tiểu Cần và Rạch Cần Chông

Bản đồ Phú Vinh (sau này chính là tỉnh Trà Vinh) năm 1965 – Xã Bàng Đa & Ấp Chà Và. Một số địa danh chú thích trên những tấm postcard hay hình xưa ngày nay không còn nữa.

Bệnh nhân và người thân dùng chung bữa cơm tại Bệnh viện Phú Vinh năm 1965

Phi trường Phú Vinh (nay là Thành phố Trà Vinh) năm 1966 – 1967. Thị xã Phú Vinh là tỉnh lỵ của tỉnh Vĩnh Bình xưa, nay là thành phố Trà Vinh trực thuộc tỉnh Trà Vinh.

Air Force C123 ở phi trường Phú Vinh

Lễ tốt nghiệp Chương trình Chiêu Hồi tại thị xã Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Bình vào tháng 7 năm 1969.

Vụ chiếc xe đò chở khách này cán phải mìn, đã làm thiệt mạng 26 người đàn ông, phụ nữ và trẻ em. Không có người nào sống sót. Bức ảnh này được chụp trên đường từ thị xã Trà Vinh tỉnh lỵ tỉnh Vĩnh Bình đi quận Tiểu Cần, hồi tháng 7/1969. Michael Hacker là người đeo kính râm, nhìn về phía máy ảnh, với dây đeo trên ngực.

Thu hoạch lúa ở miền Nam

Sau khi lúa được cắt, tách và phơi khô, các bao tải được chất lên xe hàng để đưa về nhà hoặc đưa ra thị trường. Vụ thu hoạch lúa dài gần kết thúc khi những hạt ngũ cốc đang trên đường trở thành món ăn chính trong bữa ăn của người Việt Nam. Ảnh chụp vào ngày 11 tháng 12 năm 1969.

Bản đồ tỉnh Vĩnh Bình năm 1970 (nay là tỉnh Trà Vinh)

Phi trường Phú Vinh năm 1970

Người lính chụp ảnh ở trước trụ sở Huyện Càng Long, tỉnh Vĩnh Bình vào tháng 12 năm 1970

Con đường chính dẫn đến khu chợ tỉnh Vĩnh Bình năm 1971

Người lính Mỹ chụp ảnh trước một ngôi chùa của người Khmer

Chợ Phú Vinh năm 1971

Bản đồ Hành chánh tỉnh Trà Vinh năm 2003

W. Robert Warne (bên trái), đến thăm làng tị nạn Mỹ Long, dễ dàng nhận thấy xung quanh có khá nhiều nhà dân vẫn đang còn hoang tàn.

Những người phụ nữ đang xin W. Robert Warne (bên phải) phân bổ lúa mì và dầu vì họ đã rời làng mà không xin phép trong thời gian dài, cuối cùng họ đã bị loại khỏi danh sách hỗ trợ trước đó.